Publicaties  |  Buurtschap Tonsel

Tonsel is een wat bijzonder geval. Sowieso zal menigeen een wenkbrauw optrekken bij het horen van deze naam, als zijnde een buurtschap onder Ermelo. De naam, zestig jaar geleden nog algemeen bekend, raakt in onbruik. De oude buurtschap is door de loop van de geschiedenis en de oprukkende bebouwing van Ermelo en Harderwijk vermorzeld. Het toenemende verkeer met zijn eisen wat betreft ruimtebeslag deed de rest.

Tonsel was ooit een normale buurtschap ten noorden van Ermelo. Of we naam Urthunsula, die we ook al in 855 tegenkomen, aan Tonsel mogen koppelen is nog altijd onduidelijk.  Rond 1320 woonde er een persoon die de Wekin of Dewekinus de Tonsel wordt genoemd. In 1231 kreeg een groeiende gemeenschap aan de Zuiderzee ten noorden van Tonsel stadsrechten. Daarbij behoorde een bepaald grond- en rechtsgebied en de graaf van Gelre stelde die vast. Daarmee werd een hapje genomen uit het oude Kerspel Ermelo. Met het groter worden van de stad werd ook de stadsvrijheid enkele malen uitgebreid. Het hapje werd een hap en uiteindelijk werd de buurtschap Tonsel min of meer in tweeën gedeeld. De grens lag lang bij de Weisteeg.

De boerderijen waaruit het oude Tonsel bestond lagen vrijwel allemaal langs de weg naar Arnhem die ook de weg naar Ermelo was. Midden in de buurtschap kwam daarop de oude weg naar Nijkerk (en Amersfoort en Utrecht) uit. Vlakbij dat punt lag – en dat was natuurlijk logisch – de herberg van Tonsel met de naam de Waterplas. Boerderijen in deze buurtschap waren bijv. Mariënhoef, Engels Erf, Middelerf, Genten Erf en Veldzicht. De meeste namen zijn oud, enkele modern maar alle boerderijen hier hebben ongetwijfeld een eeuwenlange geschiedenis.

Toen in 1832 de grenzen van Tonsel moesten worden beschreven, was dat deels eenvoudig en deels een puzzel. De grenzen met Horst (Tonselsche Beek) en Ermelo (grenzen van het cultuurland van Tonsel) waren eenvoudig vast te stellen. Maar waar de bebouwing was, zeg maar de bebouwde kom van Tonsel, was het ingewikkelder. Het proces-verbaal vervalt daar meer in detail. Een stukje daaruit: ‘Van daar met een regtsche wending gaat de Limiet door het midden van evengenoemde straatweg, tot in de verlenging van eenen sloot, tusschen de eigendommen van den Heer de Vries aan beide zijde. Van dit punt wordt de grenslijn daargesteld, uit het midden van den weg, door gezegden sloot, loopende in eene kromme en zuidoostelijke rigting, tusschen vermelde bezittingen, het dennebosch van denzelfden eigenaar’ etc. etc. Kennelijk wilde men zoveel mogelijk vermijden dat de landerijen van een boerderij in twee gemeenten kwamen te liggen.

Titel

De Waterplas
De boerderij Veldzicht
Gentenerf. Harderwijkerweg 224