Over de geschiedenis van de uitspanning De Zwarte Boer in Leuvenum bestaat nog veel onduidelijkheid. Er zijn teksten die spreken over een herkomst uit de 17e eeuw, maar helaas wordt daarbij niet verteld waar dat gegeven te vinden is. Ik kom niet verder dan de 2e helft van de 18e eeuw, maar dat is ook al een respectabele ouderdom.
De (op dit moment) oudst bekende vermelding
De oudste vermelding die ik ken van de Zwarte Boer dateeert uit 1773. Daarin is sprake van ‘eenen Evert die een dochter heeft van de Zwarte Boer en herberg houdt’. Deze tekst staat in een verhoor uit de zaak rond de schaapherder Berend Evertsen waarover onder buurtschap Speulde een verhaal staat. Terug naar Evert, die wat globaal werd aangeduid maar met wie Evert Evertsen moet zijn bedoeld. Vijf jaar later verkopen hij en zijn vrouw Gerritje Hendriksen een huis met opstal op erfpachtsgrond, ‘van oudts genaamt de zwarte boer’. De verkoop vond plaats aan de Heer van Leuvenum, A.P. van Westerveld, die het landhuis achter De Zwarte Boer, bezat In 1797 komt onder de goederen van Van Westervelt voor ‘het plaatsjen de zwarte boer. Dit is zoiets als een kleine boerderij of daghuurderswoning: geen volwaardige boerenwoning.
Dat er op deze stille plek op zeker moment een herbergje was, had vast te maken met het feit hier twee postdiensten elkaar kruisten. Hier hadden de postiljons gelegenheid om elkaar brieven mee te geven en konden wellicht paarden worden gewisseld. Ik gebruikte hierboven het woord uitspanning. Dat vind ik in dit verband wel een aardig woord. Het geeft niet alleen een associatie met het uitspannen van paarden, maar betekende vroeger ook uitrusten of ontspannen.
Dit officiële bericht roept wel vragen op over de ouderdom van de postroute over Leuvenum.
Een verplaatsing en nieuwe kansen
Overigens stond het toenmalige huisje niet op dezelfde plek als nu. De wegenloop was anders; het stond iets meer ten noordoosten van het huidige pand. Tussen 1832 en 1855 is waarschijnlijk op de huidige plek gebouwd, mogelijk met een houten achterhuis.
Dit laatste is in 1855 door een stenen achterhuis vervangen. Daarvoor werden stenen gebruikt die vrij waren gekomen bij de afbraak van het landhuis. Zo rond 1859 moet er een groot dwarsstuk aan de voorkant zijn gebouwd. In diezelfde tijd kwam de Grindweg gereed van Harderwijk naar Staverden (en vandaar naar Uddel en Apeldoorn). Het verkeer in Leuvenum zal toen zijn toegenomen waardoor er een betere basis voor een grotere herberg ontstond.
Een centrale plek in de buurtschap
Een nieuwe exploitant
In 1898 is er sprake van een nieuwe exploitant, getuige de volgende advertentie, in combinatie met een fragment uit de krantenartikel:
Verschillende gedaanten
Foto’s laten Zwarte Boer in nogal wat verschillende gedaanten zien. De branden die de uitspanning vroeger volgens mensen in Leuvenum om de 30 jaar teisterden, zijn daar niet vreemd aan. Gelukkig is aan die vreemde traditie een einde gekomen. Na de periode waarin de familie Molenaar hier de zaken uitbaatte zijn er nieuwe exploitanten gekomen die er een mooie onderneming van hebben gemaakt. Een mooi en welkom rustpunt voor fietsers en wandelaars.
Circa 1930
Omstreeks 1970