Aan het fietspad langs de Kolbaanweg heb je op een bepaald punt een mooi uitzicht over de weilanden en op het verder weg gelegen Groot- en Klein-Emaus. Alleen jammer van die hoogspanningsmasten en -kabels. Oudere mensen kennen dit gebied onder de naam ‘De Broeken’. Dat is trouwens ook de naam van de boerderij van de familie Nummerdor die iets noordelijker ligt. Dit vlakke gebied tot aan de Groene Allee werd lang geleden Stortelbroek genoemd.
Herinneringen
Het is ook het gebied tegenover mijn geboortehuis, waarin ik in mijn jeugd veel heb gezworven. Langs de sloten stonden veel braamstruiken. In het bos was een verborgen gelegen akker. Aan de rand daarvan stond een tamme kastanje. Door het bos kon je bij het voetbalveld van Hamstra komen waar DVS ’33 toen nog speelde. Soms kwamen we niet eens zover. Dan probeerden we de sloot af te dammen waardoor veel water zich snelstromend een weg zocht naar het IJsselmeer. Was het spoelwater van de wasserij van Veldwijk? Of toch alleen water dat spontaan omhoogkwam in het weiland van Veldwijk aan de Horsterweg en dat onderweg door kwelwater een steeds sterkere stroom werd?
Eén plek meed ik in de Broeken. Dat was een kolk in een weiland. Nog altijd moet ik eraan denken als ik aan de Kolbaanweg sta te kijken. Toen ik zes jaar was, verdronk er een jongetje uit de buurt in deze kolk. Het jongetje heb ik niet gekend, maar het verhaal maakte een blijvende indruk.
Restant van de kolk, te zien aan de andere begroeiing
Nog een kolk
Er is of was nog een kolk in deze omgeving. Dat klinkt wat cryptisch. Het zit zo. Op Groot-Emaus heet het gebouw waarin de staf zetelt vanouds De Kolk. Het kan haast niet anders dan dat dit gebouw genoemd is naar een water, plas, vijver of kolk die hier vroeger achter lag. Op een luchtfoto uit 1928 is die plas goed te zien.
Het vreemde is dat het lijkt of de kaartmakers van de Topografische Dienst er vroeger geen raad mee wisten. Het stukje terrein binnen de grachten verschijnt nogal eens anders op de kaarten. Heeft het met waterstanden te maken? Viel het droog wanneer het lang niet geregend had? Dat lijkt niet zo waarschijnlijk. Zie hieronder. Maar de lezer oordele zelf.
De Kolk (gebouw én plas) rechtsonder
De situatie op kaarten uit ca. 1850, 1870, 1890, 1916 en 1935.
Landgoed met grachten
Groot-Emaus is vrij lang een landgoed geweest met ook een landhuis dat net voor 1820 is afgebroken. Het grachtenstelstel heeft waarschijnlijk te maken met de wens om het landgoed enig aanzien te geven. De kolk waarover het hier gaat is misschien als visvijver gegraven. In dit vochtige gebied (Stortelbroek. Broek is laag vochtig gebied) was men eigenlijk altijd wel verzekerd van voldoende water. Het kan ook goed zijn dat, zoals in het naburige ’s Heeren Loo het geval is, er wellen of bronnen in de gracht zitten.
Hoe het zij, deze kolk is allang verdwenen. In de jaren vijftig legde Groot-Emaus er een zwembad aan voor cliënten (toen nog pupillen genoemd) en personeel. Dat zwembad is ook alweer verdwenen en nu is er, meen ik, een parkeerplaats.
Circa 1930. De kolk achter het gelijknamige kantoorgebouw. Amper zichtbaar de heren R. (Dolf) van Reenen (links) en L.A. (Leendert) van Dijk jr, mijn vader. De naam van de verpleegkundige is niet overgeleverd.